Май бетта 9 дийнахьа Iуррехьа хьахозаш дар Магасе цIейга гулбеннача наьха лер, цар гIадбахара оазаш, белам, белхам. 10 эзар гаргга ГIалгIайчен бахархой гулбеннабар мехка керттерча шахьаре Коталон ди дезде. ТIем тIа хиннача наьха портреташ а дахьаш «Бессмертный полк» яхача акце дакъа лаца баьхкабар Магасе дукхаш. ХIаьта цу деррига вIашагIкхетара доал деш, цун керте этта хилар ГIалгIайчен Мехкда Евкурнаькъан Баматгире Юнус-Бек.
Акце доакъашхошца цхьана Магаса керттерча боккхача новкъа проспекте гIолла чакхваьлар Мехкда, фашисташта духьал тIем тIа лийгарий сий деш. Кхыча нахага санна моастагIчоа духьал дов деш хиннача ший даь-веший Евкурнаькъан Ахьмада портрет дар цунга массаболча наха гургдолаш айдаь дахьаш. Акце дакъалоацаш хиннараш тIем тIа хинначар дезал, дезалий дезал, цар дезалаш бар.
Шахьаре чувоаллачара бола а бенна Барта ГIала, Аланой майдан тIа кхаччалца бахар «Бессмертный полк», яхача акце доакъашхой, бе доахкаш тIем тIа хиннача шоай дай, даь-дай портреташ а долаш. Царга гIолла хьахайтар наха мехка моастагIа тIавенача хана кхерабенна цIагIа ца а багIаш шоай дай Даьхе лораеш тIем тIа дакъа лоацаш хинна хилар.
«Ма дарра аьлча халкъа цIай да ер. ХIара шера кхы а чIоагIагIа гIаддаха а долаш дезде деза вай ер вIашагIкхетар. ХIана аьлча, дукхаш ба тIема тархьар шоашта дIатIаязде безам болаш, коталон оагIонаш шоашта дIатIаязъе безам бараш а ба. Цу хана, доккха доацача вай къамо хIама дулургдолаш мел вола саг тIем тIа вахийтав. Цу хана 97 эзар саг волча къаман тIем тIа хиннараш ба 21567 саг, царех 6 эзар совгIа саг цIенах юхакхийттавац. Доккха доацача къаман йоккха цифр я из», — аьнна дийцар Мехдас ший моаршал хаттара къамаьле.
Мехкдаьца цхьана цу боламга дакъа лоацаш дар цун бераш а. Уж кийчденнадар цу ханара барзкъа тIадувхарца: «ЛоархIаме да, зIамига долча хана денз тIема тIа хиннача салтий сий де а, уж дагабахка а бераш вай Iомадар», — аьнна белгалдир Баматгире Юнус-Бека.
Иштта тIем тIа хинна ший даь-воша Ахьмад дага веха, ше айдаь хьош хиннача цун партретах дийцар Мехкдас: «20 шу даьлча тIем тIа вахав из. ТIом болалуш Одесса кIалха дIакхалхав. Кхыбола миллионаш салтий санна ший даьхе лораеш хиннав из, цо баьккхар толам ба. Вайна уж дага мел боагIача хана турпалхой леш бац. Вай декхар да, ноахалгара ноахалга а кховдадеш из гIулакх дIаходахьар», — аьнна дийцар Мехкдас ший даь-вешах дош оалаш.
ТIем тIа хинна вай мехкахой ца бовзаш а, уж мел хиннаб а, цар тIом мишта баьб а ца ховш дукха ба кхувш боагIачарна юкъе. Цудухьа уж наха дикагIа дIабовзийтар духьа мехка хIара юрташка IодогIаш аламбекъаш да, тIем тIа хиннарий тайпан а шоай а цIераш белгалъяхарца наха уж бицлургбоацаш. ХIаьта ховш ма хиллара уж дукха нах ба. Цу хьаькъе дийцар дIахо Мехкдас.
«Сийлахь Даьхен тIом фу тIом ба, хIара зIамигача сага бIаргагургдолаш, царна из фуд ховргдолаш, из цхьаннахьа гаьнна а доацаш укхаза, вайна юхе хинналга ховргдолаш деш хIама да из. Вай даьша даь-даьша деррига а дуне фашизмах кIалхардаьккхалга вай дезалашта дIаховргдолаш, овттадеш да уж аламбекъаш», — аьнна белгалдир цо.
ДIахо дийцар Мехдас дунен тIа цIихезача гIалгIай къаман сийдолча къонгий цIераш а йоахаш: «Вай доаккхал де дезаш ва вай Барханой Умат-Гири. Брестски крепость лораеш кIалхаръяьккхарех ва из. Иштта доаккхалде деза, цIихезача летчиках Цхьорой Iабдуллайх, летчикех Къоастой Ширванех, Оздой Мурадах, иштта кхы массаш ба уж. Из вай легенда я, вай курал я», — аьнна чакхдаьккхар Мехкдас ший къамаьл.
Цу дийнахьа Магасе акце дакъа лоацаш мел хиннараш боккъонца дола цIай хинна, цох дог гIоздаьнна, тIем тIа байнача шоай даьшта, даь-даьшта, кхы дIахо бола гаргара нах доаккхалца дагалувцаш, уж дагабоагIаш бар. Уж нах бахьан долаш я таханара вайгара паргIато. Тахан из цIай дездеш, хIара шера цунга дакъа лоацаш гIалгIай бале а, 1945 шера коталон ди дездеча хана тийшача балхаца бехк боацаш мехках баьха Сибаре токхаш цига цIайга дакъа лаца йиш йоацаш хиннаб вай дай. Тахан Даьла къахетамца из харцо тIера дIаяьннай. Шоай даьхе лораеш тIем тIа хиннараш, цига лийгараш, цар сий а деш, царна маьл а кхайкабеш, дагабоагIа вайна. Цига вай мел байначарна Дала гешт долда. Цу тайпара а, е цхьаккха тайпара а тIом кхы ма хилба дунен тIа.
И. Айюбов
№ 69-70 (12204-205), шинара, 14 май, 2019 шу / вторник, 14 мая 2019 года